Ninh Thuận, tỉnh ven biển thuộc khu vực Nam Trung Bộ, từ lâu đã nổi tiếng là thủ phủ muối của Việt Nam với diện tích sản xuất muối lớn nhất cả nước. Tính đến năm 2023, toàn tỉnh có hơn 3.078 ha diện tích làm muối, tập trung chủ yếu tại các xã Phương Hải, Tri Hải, Nhơn Hải (huyện Ninh Hải) và Cà Ná, Phước Diêm, Phước Minh (huyện Thuận Nam).

Vẻ đẹp của ruộng muối Đầm Vua vào lúc cuối ngày làm việc.

Trong 6 tháng đầu năm 2023, sản lượng muối tại đây đã đạt trên 200.000 tấn, chiếm khoảng 50% tổng sản lượng muối của cả nước. Tỉnh Ninh Thuận đặt mục tiêu đến năm 2025 sẽ mở rộng diện tích làm muối lên 3.267 ha, với sản lượng dự kiến 550.000 tấn mỗi năm.

Điều kiện lý tưởng cho sản xuất muối

Sở dĩ Ninh Thuận được mệnh danh là thủ phủ muối của Việt Nam bởi địa phương này sở hữu những điều kiện tự nhiên hết sức thuận lợi cho nghề làm muối. Với đường bờ biển dài hơn 105 km, nguồn nước biển ở đây có độ mặn cao, kết hợp với khí hậu khô nóng đặc trưng, lượng mưa trung bình chỉ khoảng 700-800 mm mỗi năm, trong khi mùa khô kéo dài tới 9 tháng. Nền nhiệt độ thường xuyên duy trì ở mức 26-27 độ C và độ ẩm không khí thấp, chỉ từ 75-77%, tạo điều kiện hoàn hảo cho việc bốc hơi nước và kết tinh muối nhanh chóng.

Khẳng định chất lượng hạt muối với bao nhiêu tâm huyết, mong muốn mang hạt muối địa phương đi khắp cả nước.

Không chỉ có điều kiện khí hậu thuận lợi, biển Ninh Thuận còn chịu tác động của hiện tượng nước trồi, một hiện tượng tự nhiên đặc biệt diễn ra ở vùng biển từ Ninh Thuận đến bắc Bình Thuận. Hiện tượng này xảy ra khi gió mùa tây nam hoạt động mạnh trong khoảng tháng 6 đến tháng 8, đẩy nước biển ở tầng mặt ra xa bờ, khiến nước lạnh và có độ mặn cao từ dưới đáy biển trồi lên thay thế. Quá trình này làm cho khí hậu khu vực ven bờ trở nên khô nóng hơn, càng giúp tăng hiệu suất kết tinh muối. Nước trồi cũng mang theo nhiều dưỡng chất giúp vùng biển nơi đây phong phú về nguồn lợi thủy sản, đồng thời duy trì độ mặn cao của nước biển - yếu tố cốt lõi trong việc sản xuất muối.

Nghề muối truyền thống của Ninh Thuận

Nghề làm muối ở Ninh Thuận đã có lịch sử lâu đời và trở thành một phần quan trọng trong cuộc sống của người dân địa phương. Diêm dân (người làm muối) tại đây chủ yếu tập trung ở các khu vực ven biển, sử dụng phương pháp thủ công truyền thống để khai thác nguồn tài nguyên quý giá này. Người dân tận dụng nguồn nước biển dồi dào, đưa vào các ruộng muối để bốc hơi tự nhiên dưới ánh nắng mặt trời. Sau khoảng 7-10 ngày, muối sẽ kết tinh và được thu hoạch.

Nghề làm muối truyền thống của địa phương

Muối Ninh Thuận được đánh giá cao không chỉ về số lượng mà còn về chất lượng. Nhờ quy trình sản xuất tự nhiên và điều kiện môi trường đặc biệt, muối nơi đây có hạt trắng tinh, đều, và mang hương vị đậm đà, thanh thanh đặc trưng của vùng đất nắng gió. Chất lượng muối Ninh Thuận đã khẳng định vị thế của tỉnh trên bản đồ sản xuất muối cả nước, và sản phẩm này hiện không chỉ phục vụ nhu cầu trong nước mà còn được xuất khẩu sang nhiều thị trường quốc tế.

Những thách thức và giải pháp phát triển

Dù có những điều kiện tự nhiên thuận lợi, Ninh Thuận vẫn đối mặt với nhiều thách thức do khí hậu khắc nghiệt. Lượng mưa ít ỏi, hạn hán kéo dài, và ảnh hưởng của hiện tượng El Nino đã khiến nguồn nước tại các hồ chứa bị suy giảm nghiêm trọng, ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống của người dân và cả quá trình sản xuất muối. Để đối phó với tình trạng này, tỉnh đã triển khai nhiều giải pháp như xây dựng các công trình thủy lợi, tích trữ nước ngọt, và khuyến khích sử dụng tiết kiệm nước. Tuy nhiên, việc điều chỉnh sản xuất muối cũng là một trong những biện pháp quan trọng nhằm đảm bảo sản lượng ổn định trong những năm hạn hán.

Những hạt muối trắng tinh thu hoạch tại đồng muối Cà Ná, tỉnh Ninh Thuận.

Trong những năm gần đây, Ninh Thuận đã nỗ lực phát triển nghề làm muối theo hướng hiện đại hóa và nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm. Tỉnh đã khuyến khích người dân ứng dụng công nghệ trong sản xuất, bảo quản muối, đồng thời tập trung xây dựng các thương hiệu muối địa phương. Các dự án liên kết giữa diêm dân và doanh nghiệp nhằm cải thiện chất lượng sản phẩm, mở rộng thị trường tiêu thụ và nâng cao thu nhập cho người làm muối cũng đang được triển khai.

Triển vọng phát triển trong tương lai

Với kế hoạch mở rộng diện tích sản xuất muối lên 3.267 ha và tăng sản lượng lên 550.000 tấn mỗi năm, Ninh Thuận tiếp tục khẳng định vai trò là thủ phủ muối của Việt Nam. Tỉnh cũng định hướng phát triển sản phẩm muối theo hướng bền vững, gắn liền với việc bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu. Đặc biệt, việc nâng cao giá trị sản phẩm muối, kết hợp giữa khai thác và chế biến sâu để phục vụ đa dạng các lĩnh vực như thực phẩm, dược phẩm, và mỹ phẩm là mục tiêu quan trọng trong thời gian tới.

Hình ảnh đẹp khi diêm dân Ninh Thuận thu hoạch muối.

Ninh Thuận không chỉ là thủ phủ của nghề làm muối mà còn là một biểu tượng cho sự chịu khó, bền bỉ và khéo léo của người dân địa phương. Với những bước phát triển mạnh mẽ trong thời gian qua, tỉnh này hứa hẹn sẽ tiếp tục duy trì vị thế hàng đầu của mình trên bản đồ sản xuất muối của cả nước, đồng thời góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp muối Việt Nam.