Dân quân tự vệ là lực lượng vũ trang quần chúng không thoát ly sản xuất và công tác, là thành phần của lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước và sự chỉ huy của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Cụ thể:

• Dân quân là lực lượng được tổ chức ở xã, phường, thị trấn, gồm những người dân địa phương tình nguyện tham gia.

• Tự vệ là lực lượng được tổ chức ở cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, bao gồm cán bộ, công nhân, viên chức tham gia bảo vệ đơn vị.

Vai trò:

• Tham gia bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở cơ sở.

• Sẵn sàng chiến đấu khi có chiến tranh hoặc tình huống khẩn cấp.

• Hỗ trợ phòng chống thiên tai, dịch bệnh, cứu hộ cứu nạn.

Đặc điểm:

• Là lực lượng tại chỗ, gắn bó chặt chẽ với địa phương, cơ sở.

• Có tính chất bán chuyên nghiệp, tức là vừa làm công việc chính, vừa sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh khi cần.